آزمایشات و معاینات ضروری برای خانم‌ها

آزمایشات و معاینات ضروری برای خانم‌ها : با توجه به اینکه بانوان یکی از ارکان مهم بنیان خانواده می‌باشند و سلامت آنها سلامت خانواده و در سطح گسترده‌تر سلامت جامعه را تضمین می‌کند، بر آن شدیم تا ضروریاتی در خصوص آزمایشات لازم برای حفظ سلامت آنان ارائه دهیم.

کنترل فشار خون

آیا می‌دانید فشار خون یعنی چه؟ فشار خون همان فشاری است که توسط قلب شما تولید می‌شود تا خون را در سراسر عروق خونی به جریان بیندازد (فشار سیستولیک) و همچنین به این وسیله می‌توان مقدار فشار موجود در شریان‌ها را در شرایطی که قلب در حال استراحت است (در مواقع بین ضربان‌های قلب) اندازه گرفت (فشار دیاستولیک).

اما چرا باید فشارخون را کنترل کرد؟ باید گفت تنها به این طریق می‌توان افزایش فشار خون مرضی (هیپرتانسیون) را در همان اوایل تشخیص داد. در اصل میزانی خونی که توسط قلب شما پمپ می‌شود و مقاومتی که عروق خونی در برابر جریان خون وارد می‌کنند، عامل اصلی تعیین فشارخون محسوب می‌شود. در کل هر چه میزان خونی که توسط قلب پمپ می‌شود بیشتر باشد و عروق باریک‌تر، کار قلب برای پمپ کردن خون مشکل‌تر می‌شود.

اگر به مدت طولانی فشار خون شما بالا باشد و درمان نشود، خطر حمله قلبی، سکته مغزی نارسایی قلبی و آسیب کلیه‌ها بیشتر می‌شود. بهتر است از 18 سالگی کنترل فشارخون هر سال یکبار و با افزایش سن هرچند ماه یکبار و در شرایطی که فرد مستعد افزایش فشارخون است، هرماه بررسی شود.

آزمایش کلسترول

با یک آزمایش ساده خون می‌توانید سطح کلسترول بد (LDL)، کلسترول خوب (HDL) و تری گلیسریدهای خون خود را بررسی کنید.

LDL باعث رسوب کلسترول بد در دیواره شریان‌ها می‌گردد و HDL باعث می‌شود کلسترول از شریان‌های شما برداشته و به کبد منتقل شود و از آنجا دفع گردد.

مشکل وقتی به وجود می‌آید که LDL زیادی در دیواره شریان‌هایتان رسوب کرده و یا HDL آنقدر کم باشد که نتواند به‌طور موثر کلسترول را از دیواره عروق‌تان بردارد. در این حالت پلاک‌های چربی در عروق خونی شما رسوب می‌کند. اگر خانم‌ها کلسترول خود را به طور منظم چک کنند، زودتر از شرایط خود با خبر می‌شوند. از 45 سالگی به بعد خانم‌ها باید هر 5 سال یکبار آزمایش چربی خون بدهند. اگر فردی شرایط غیرطبیعی و بیمارگونه دارد. بنا به توصیه پزشک باید در فواصل کوتاه‌تری چکاپ شود. گاهی در خانواده‌هایی که سابقه بیماری‌های عروق قلب وجود دارد، افراد خانواده از سنین پایین‌تر مورد بررسی قرار می‌گیرند.

معاینه بالینی پستان

با این معاینه، پستان‌ها و نواحی زیر بغل خانم‌ها بررسی می‌شود. در این معاینه، پزشک تغییر رنگ و تغییرات پوستی نوک پستان‌ها یا وجود و عدم وجود ترشح از آنها را مورد بررسی قرار می‌دهد. ضمناً با لمس پستان و زیربغل، وجود هر نوع توده یا گره لنفاوی غیرطبیعی و بزرگ شده را شناسایی می‌کند. ضمناً می‌توانید این معاینات را از پزشک یاد بگیرید و خودتان در منزل آن را انجام دهید.

خانم‌ها توجه داشته باشید که در این معاینات هر نوع توده‌ای که در پستان‌ها و زیربغل وجود داشته باشد، شناسایی می‌شود و خطر سرطان پستان تا حد بسیار زیادی کاهش پیدا می‌کند، زیرا اگر توده خوش خیم باشد، برداشته می‌شود و اگر بدخیم باشد با جراحی و درمان‌های تکمیلی دیگر امکان گسترش سرطان به سایر نقاط بدن به‌طور چشمگیری کاهش پیدا می‌کند.

از سن 40 سالگی به بعد هر دو سه سال یکبار باید ماموگرافی انجام شود البته تعداد دفعات به شرایط فرد هم بستگی دارد از سن 50 سالگی به بعد این کار باید حتماً سالی یک بار انجام شود.

ساده‌ترین، کم خرج‌ترین و راحت‌ترین روش شناسایی زودرس توده‌های پستانی، معاینه فرد توسط خودش است. توصیه می‌شود همه خانم‌های بالای 20 سال به طور مرتب ماهی یکبار پستان‌های خود را معاینه کنند و این کار بایستی تا پایان عمر ادامه یابد و هرگز قطع نشود. معاینه در خانم‌هایی که عادت ماهیانه نمی‌شوند، باردار و یا زمان شیردهی هستند و یا یائسه شده‌اند و پستان‌هایشان تحت تاثیر هورمون‌های جنسی تغییری نمی‌کند. باید یک روز معین در هر ماه انجام شود. مثلاً اول هر ماه ولی این روز در هر ماه باید ثابت باشد.

بهتر است خانم‌ها حتی در سنین پایین‌تر این معاینات را از پزشکان متخصصان زنان و یا ماماها یاد گرفته و هر ماه بعد از عادت ماهیانه، خودشان در منزل این کار را انجام دهند.

تمامی خانم‌ها از 30 سالگی به بالا بایستی یکبار در سال برای معاینه پستان‌ها به پزشک مراجعه نمایند. خانم‌هایی که یک یا تعدادی از فاکتورهای خطر را دارند (مثل سابقه خانوادگی سرطان پستان، چاقی و…) برحسب نظر پزشک بیشتر از یکبار در سال بایستی جهت معاینه پستان‌ها به پزشک مراجعه نمایند.

ماموگرافی

جهت چکاپ پستان‌ها معمولاً باید ماموگرافی انجام شود. از 40 تا 49 سالگی جهت انجام ماموگرافی اختلاف‌نظر وجود دارد اما اکثراً انجام ماموگرافی را 3-2 سال یکبار پیشنهاد می‌کنند. از 50 سالگی به بعد بایستی هر سال یکبار ماموگرافی انجام شود.

در این روش با استفاده از پرتوهای X در رادیولوژی، بافت پستان مورد بررسی قرار می‌گیرد و به این ترتیب حتی کوچک‌ترین توده پستانی تشخیص داده می‌شود، چرا که ممکن است همین توده‌های بسیار کوچک، نشان دهنده مراحل اولیه سرطان پستان باشند.

تست پاپ اسمیر

در این آزمایش، پزشک یا ماما وسیله کوچکی به نام اسپکولوم را در مهبل قرار می‌دهد تا بتوان گردن رحم را مشاهده کند. سپس با استفاده از یک وسیله کوچک (مثل گوش پاکن کن) از ترشحات گردن و مجرای مهبل نمونه برمی‌دارد. این کار تنها چند دقیقه طول می‌کشد و اصلاً دردناک نیست.

سپس نمونه به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا در صورت وجود سرطان گردن رحم، تشخیص و درمان به موقع انجام شود. این کار در خانم‌های متاهل انجام می‌شود و از بعد از ازدواج حداقل هر 3 سال یکبار و در سنین بالاتر هر سال ضروری است.

معاینه لگن

در این معاینات، پزشک دستگاه تناسلی را مورد معاینه قرار می‌دهد و هر نوع تغییر رنگ، تورم، زخم و حالت‌های غیرطبیعی را بررسی می‌کند. با استفاده از اسپکولوم، دیواره داخلی مهبل و گردن رحم مشاهده می‌شوند و مجدداً هر نوع زخم، توده، التهاب یا ترشح غیرطبیعی در این نواحی بررسی می‌شود.

سپس پزشک با استفاده از دستکش و تنها با 2 انگشت خود، رحم و تخمدان‌ها را بررسی و معاینه می‌کند. هیچ یک از این معاینات ناراحت کننده یا پیچیده نیست.

با انجام این بررسی‌ها هر نوع ناهنجاری مثل کیست، تومور، عفونت، افتادگی عضلات رحم یا مثانه، ترشحات غیرطبیعی و… به موقع تشخیص داده می‌شود.

بهتر است این معاینات بعد از ازدواج، حداقل هر 3 سال یکبار انجام شود. ممکن است پزشک در شرایطی خاص این معاینات را در فواصل کمتر توصیه کند.

بسیاری از خانم‌ها به دلیل شرم از معاینه و یا ترس از تشخیص مشکلی در دستگاه تناسلی زنانه از انجام این معاینات سرباز می‌زنند، در حالی که اگر مشکل به موقع تشخیص داده و درمان شود، فرد می‌تواند از مرگ و یا زندگی همراه با رنج و مشقت ناشی از بیماری نجات پیدا کند.

معاینات سرطان روده بزرگ

برای این منظور چند آزمایش انجام می‌شود. ابتدا آزمایش خون مخفی در مدفوع انجام می‌شود. گاهی خونریزی از روده و وجود خون در مدفوع با چشم دیده نمی‌شود و تنها در آزمایشگاه می‌توان وجود خون در مدفوع را تشخیص داد. در این آزمایش شما تنها نمونه مدفوع را به آزمایشگاه تحویل می‌دهید. اگر وجود خون در مدفوع تشخیص داده شد، پزشک بررسی‌های تکمیلی را انجام می‌دهد. سیگموئیدوسکوپی (sigmoidoscopy) در شرایطی انجام می‌شود که پزشک به مشکلی در قسمت پایینی روده بزرگ مشکوک شده باشد. در این آزمایش با استفاده از یک لوله قابل انعطاف (سیگموئیدوسکوپ) این قسمت از روده توسط پزشک مشاهده می‌شود. این کار فقط 15 دقیقه طول می‌کشد.

رادیوگرافی از روده بزرگ (باریم انما) بررسی دیگری است که با تنقیه (انما) ماده‌ای به نام باریم به روده بزرگ، تصاویری از روده‌ها تهیه می‌شود که و این کار در رادیولوژی‌ها انجام می‌گردد. به این ترتیب سطح داخلی روده‌ها بررسی می‌شود و این کار تنها 2 دقیقه طول می‌کشد.

کولونوسکوپی (Colonoscopy) روش دیگری است که در آن تمام طول روده بزرگ با استفاده از لوله‌ای باریک و انعطاف‌پذیر بررسی می‌شود. این آزمایش نیم ساعت طول می‌کشد و ممکن است کمی ناراحت کننده باشد، اما کاملاً قابل تحمل است.

تمامی این بررسی‌ها برای شناسایی هر نوع توده سرطانی و غیرسرطانی در روده بزرگ و انتهای آن انجام می‌شود و نوع آزمایش بسته به شرایط فرد، تعیین می‌گردد. در زنان 50 سال به بالا (بسته به شرایط هر فرد)، هر سال آزمایش خون مخفی در مدفوع، هر 5 سال یک بار سیگموئیدوسکوپی و رادیوگرافی از روده بزرگ و هر 10 سال یک بار کولونوسکوپی، توصیه می‌شود. معمولاً در افرادی که سابقه سرطان روده یا راست روده در خانواده آنها وجود دارد و یا سابقه پولیپ روده یا بیماری التهابی روده (مثل کولیت اولسروز یا بیماری کرون) در خانواده آنها دیده می‌شود، این بررسی‌ها باید حتماً جدی گرفته شده و انجام شود.

سنجش تراکم استخوان

در این کار بررسی سریع، ساده و بدون درد است و در این روش از کمر، ران، مچ دست و مچ پای خانم‌ها اسکن انجام می‌شود و دانسیته یا چگالی استخوان‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.

این آزمایش جهت بررسی پوکی استخوان و شکستگی‌های ناشی از آن انجام می‌شود، زیرا اگر توده استخوان کم شده باشد، احتمال شکستگی آن زیاد است.

بهتر است خانم‌های 60 سال به بالا از نظر پوکی استخوان بررسی شوند و اگر فرد مستعد تشخیص داده شود، بنا به دستور پزشک باید سنجش تراکم استخوان انجام گیرد.

معاینات دندان

در این معاینات، دندانپزشک لثه‌ها و دندان‌های شما را بررسی می‌کند. ضمناً حین معاینه، زبان، لبها و بافت‌های نرم دهان هم بررسی می‌شوند. با این معاینات هر نوع مشکل دهان و دندان شناسایی می‌شود. معاینات دهان و دندان خانم‌ها باید هر 6 ماه یک بار انجام شود، بخصوص اگر صاحب فرزند شده و به کودک خود شیر می‌دهند.

معاینات چشم

در این معاینات حرکات چشم، دید فرد و دقت بینایی بررسی می‌شود. ممکن است چشم پزشک از وسیله‌ای با نام افتالموسکوپ استفاده کند و ته چشم (شبکیه) را مورد معاینه قرار دهد. به این ترتیب، وضع دید چشم و نیاز به عینک، مشخص می‌شود. ضمناً بیماری‌هایی مثل آب سیاه (افزایش فشار درون چشم که باعث کاهش دید می‌شود)، دژنراسیون ماکولار (تخریب سلول‌های شبکیه که با کاهش دید همراه است) و آب مروارید (کدر شدن عدسی چشم) تشخیص داده می‌شود.

معاینه چشم نیز بهتر است هر 6 ماه یک بار انجام شود، اما اگر مشکل خاصی وجود ندارد، برای افراد 20 تا 39 سال، سالی یک بار، افراد 40 تا 64 سال، سالی دو بار و در افراد بالای 65 سال، سالی 3 بار انجام گیرد.

آزمایش قندخون ناشتا

در این آزمایش قندخون (گلوکز) بعد از 8 ساعت ناشتا بودن مورد بررسی قرار می‌گیرد. این آزمایش بسیار ضروری است، چون افزایش قندخون موجب دیابت یا مرض قند می‌شود.

اگر خانمی علامت یا مشکلی در این رابطه نداشته باشد، لازم نیست به طور منظم بررسی شود، اما خانم‌هایی که 45 سال به بالا هستند، بهتر است هر 3 سال یک بار این آزمایش را انجام دهند.

اگر خانمی در معرض خطر دیابت تشخیص داده شود، طبق دستور پزشک و در فواصل کمتر باید این آزمایش را انجام دهد.

ضمناً اگر علایم و نشانه‌های دیابت را در خود مشاهده می‌کنید (مثل تشنگی مفرط، افزایش دفعات ادرار، کاهش وزن بدون دلیل، خستگی یا ترمیم کند زخم‌ها و سوختگی‌های بدن) باید حتماً به پزشک معالج، گزارش دهید.

معاینه پوست

در این معاینه، پوست کل بدن (از سر تا پا) مورد بررسی قرار می‌گیرد تا خال‌های تغییر شکل یا تغییر رنگ داده شده، خال یا برجستگی که بزرگ شده باشد و یا هر نوع لکه یا ناهنجاری پوستی، بسرعت تشخیص داده شود. هر نوع ضایعه مشکوک پوستی می‌تواند شروع سرطان پوست باشد و باید مورد بررسی قرار بگیرد. بهتر است این کار از سن 20سالگی به بعد به طور منظم انجام شود. ضمناً پوست بدن را می‌توان براحتی مورد معاینه قرار داد و خود فرد می‌تواند هر نوع تغییر در خال‌ها و یا بروز لکه یا ضایعه را شناسایی کرده و به پزشک اطلاع دهد.